Türkiye’deki en tehlikeli fay hatları hangileridir?

Türkiye’nin deprem kuşağında yer alması sebebiyle, hangi fay hatlarının daha aktif olduğu, hangi bölgelerden geçtiği ve geçmişte hangi büyük depremlere neden olduğu düşünüldüğünde, Türkiye’deki en tehlikeli fay hatları hangileridir ve bu fay hatları üzerinde bulunan şehirler için gelecekteki deprem riskleri nelerdir? Ayrıca, bu fay hatlarının tehlike seviyesi belirlenirken hangi kriterler dikkate alınmaktadır?

Cevap

Türkiye’deki en tehlikeli fay hatları, deprem üretme potansiyeli, nüfus yoğunluğuna yakınlıkları, geçmişte yarattıkları büyük depremler ve beklenen tekrarlanma periyotları göz önüne alındığında şunlardır:

1. Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF):

• Genel Özellikler: Türkiye’nin en uzun ve en aktif fay hattıdır. Yaklaşık 1200 km uzunluğunda olup, doğuda Karlıova’dan batıda Saros Körfezi’ne kadar uzanır. Sağ yönlü doğrultu atımlı bir fay hattıdır.
• Tehlike Seviyesi: Yüksek. Tarihsel ve aletsel dönemde birçok büyük deprem üretmiştir. (Örn: 1939 Erzincan, 1999 Gölcük, 1999 Düzce depremleri)
• Risk Altındaki Bölgeler: Marmara Bölgesi (İstanbul dahil), Kuzey Anadolu boyunca uzanan şehirler (Erzincan, Erzurum, Tokat, Amasya, Çankırı, Bolu, Sakarya, Kocaeli vb.)
• Önemli Segmentler:
  • Marmara Denizi Altındaki Segment: İstanbul için en büyük tehlikeyi oluşturur. Kırılma periyodunun dolduğu ve büyük bir deprem üretme olasılığının yüksek olduğu düşünülmektedir.
  • Bolu-Gerede Segmenti: Geçmişte büyük depremler üretmiştir ve bölgede gerilim birikimi devam etmektedir.
  • Erzincan-Karlıova Segmenti: Fay hattının doğu ucunda yer alır ve sık sık küçük ve orta büyüklükte depremler üretir.

2. Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF):

• Genel Özellikler: Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alır ve yaklaşık 580 km uzunluğundadır. Sol yönlü doğrultu atımlı bir fay hattıdır.
• Tehlike Seviyesi: Yüksek. Tarihsel ve aletsel dönemde birçok büyük deprem üretmiştir. (Örn: 2023 Kahramanmaraş depremleri)
• Risk Altındaki Bölgeler: Güneydoğu Anadolu Bölgesi şehirleri (Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman, Gaziantep, Malatya, Elazığ vb.)
• Önemli Segmentler:
  • Türkoğlu-Gölbaşı Segmenti: 2023 Kahramanmaraş depremlerinde yıkıcı etki yaratan segmenttir.
  • Palu-Hazar Segmenti: Elazığ için tehlike oluşturmaktadır.

3. Ege Graben Sistemi:

• Genel Özellikler: Batı Anadolu Bölgesi’nde, Ege Denizi’ne paralel olarak uzanan bir dizi fay hattından oluşur. Bu fay hatları genellikle normal faylardır.
• Tehlike Seviyesi: Orta-Yüksek. Bölgede sık sık orta büyüklükte depremler meydana gelir.
• Risk Altındaki Bölgeler: İzmir, Aydın, Manisa, Denizli gibi Ege Bölgesi şehirleri.
• Önemli Grabenler:
  • Gediz Grabeni: İzmir’in kuzeyinden geçerek Aliağa’ya kadar uzanır.
  • Küçük Menderes Grabeni: İzmir’in güneyinden geçerek Selçuk’a kadar uzanır.
  • Büyük Menderes Grabeni: Aydın ve çevresinde etkilidir.

Ek Bilgiler:

• Türkiye’nin büyük bir bölümü deprem kuşağında yer alır. Bu nedenle, diğer fay hatları da potansiyel tehlike arz etmektedir.
• Fay hatlarının geçtiği bölgelerdeki zemin yapısı, deprem hasarını etkileyen önemli bir faktördür. Özellikle alüvyon zeminler, deprem dalgalarını büyüterek yıkıcı etkiyi artırabilir.
• Deprem tehlikesini azaltmak için, binaların depreme dayanıklı inşa edilmesi, riskli bölgelerde yapılaşmanın kontrol altına alınması ve halkın deprem konusunda bilinçlendirilmesi büyük önem taşır.
• Türkiye Deprem Tehlike Haritası, fay hatlarının geçtiği bölgeleri ve deprem riskini gösteren önemli bir kaynaktır.
• AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) ve diğer ilgili kurumlar, deprem riskini azaltmaya yönelik çalışmalar yürütmektedir.