Basın yoluyla kişilik haklarına saldırı nedeniyle manevi tazminat davası açılabilir mi? Bu saldırı, bir gazete makalesinde, bir televizyon programında veya internet ortamında yayınlanan bir içerikte gerçekleşmiş olabilir. Saldırı, itibarımı zedeleyici, onurumu kırıcı veya özel hayatımı ihlal edici nitelikte olabilir. Bu durumda, bu saldırının gerçekleştiği yer, saldırının içeriği ve saldırının bana verdiği zarar dikkate alındığında, manevi tazminat davası açma ihtimalim var mı? Ayrıca, bu davayı açmak için ne gibi delillere ihtiyacım olacak ve bu süreç nasıl işleyecek?
Cevap
Evet, basın yoluyla kişilik haklarına saldırı nedeniyle manevi tazminat davası açılabilir.
Hukuki Dayanaklar:
- Türk Medeni Kanunu (TMK) Madde 24: "Hukuka aykırı olarak kişilik haklarına saldırılan kimse, hâkimden saldırıda bulunanlara karşı korunmasını isteyebilir. Kişilik hakları zedelenen kimse, uğradığı manevi zararın tazminini de isteyebilir."
- Borçlar Kanunu (TBK) Madde 58: "Kişilik hakları hukuka aykırı olarak saldırıya uğrayan kimse, uğradığı manevi zarara karşılık manevi tazminat ödenmesini isteyebilir. Hâkim, bu tazminatın miktarını belirlerken, saldırının ağırlığı, failin kusuru, tarafların sosyal ve ekonomik durumları gibi hususları göz önünde bulundurur."
- Anayasa Madde 17: "Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir."
- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Madde 8: "Herkesin özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına saygı gösterilmesi hakkı vardır."
Basın Yoluyla Kişilik Haklarına Saldırı Halleri:
Basın yoluyla kişilik haklarına saldırı, geniş bir yelpazede gerçekleşebilir. En sık rastlanan örnekler şunlardır:
- Hakaret: Bir kimsenin şeref ve haysiyetine yönelik, onu küçük düşürücü, aşağılayıcı ifadeler kullanılması.
- İftira: Bir kimseye işlemediği bir suçu isnat etmek veya suç isnadında bulunurken gerçeğe aykırı beyanlarda bulunmak.
- Gıybet (Dedikodu): Bir kimse hakkında, onun gıyabında, küçük düşürücü veya rencide edici nitelikteki bilgilerin yayılması.
- Özel Hayatın Gizliliğini İhlal: Bir kimsenin özel hayatına ilişkin bilgilerin, rızası olmaksızın ifşa edilmesi veya yayınlanması. Bu, fotoğrafların, videoların, kişisel yazışmaların veya diğer özel bilgilerin izinsiz olarak yayınlanmasını içerebilir.
- Yanlış veya Eksik Bilgi Verme: Bir kimse hakkında, gerçeğe aykırı veya eksik bilgiler yayınlayarak, onun itibarını zedelemek.
- Resim ve Ses Kayıtlarının İzinsiz Kullanımı: Bir kimsenin resim veya ses kayıtlarının, onun rızası olmaksızın ticari veya diğer amaçlarla kullanılması.
Manevi Tazminat Davasının Şartları:
Bir manevi tazminat davasının başarıyla sonuçlanabilmesi için aşağıdaki şartların gerçekleşmesi gerekir:
- Kişilik Hakkına Saldırı: Davacının kişilik haklarına (şeref, haysiyet, itibar, özel hayatın gizliliği vb.) bir saldırı yapılmış olmalı. Bu saldırı, basın yoluyla yayınlanan bir haber, makale, fotoğraf, video veya diğer içeriklerle gerçekleşmiş olmalı.
- Hukuka Aykırılık: Saldırı, hukuka aykırı olmalı. Yani, yasal bir gerekçe veya haklı bir sebep (örneğin, kamu yararı, ifade özgürlüğü sınırları içinde kalmak) olmaksızın gerçekleşmiş olmalı.
- Kusur: Saldırıda bulunan kişinin (gazeteci, yayıncı, editör vb.) kusurlu olması gerekir. Kusur, kasıtlı (bilerek ve isteyerek) veya ihmali (gerekli özeni göstermeyerek) olabilir.
- Manevi Zarar: Davacının, saldırı nedeniyle manevi bir zarar görmüş olması gerekir. Manevi zarar, kişinin ruhsal bütünlüğünde meydana gelen acı, üzüntü, elem, ızdırap gibi olumsuz duygulardır.
Tazminat Miktarının Belirlenmesi:
Manevi tazminat miktarının belirlenmesinde hakim, bir dizi faktörü göz önünde bulundurur:
- Saldırının Ağırlığı: Saldırının niteliği, kapsamı ve yaygınlığı (örneğin, ulusal bir gazetede yayınlanan bir haber, yerel bir gazetede yayınlanan bir habere göre daha ağır olabilir).
- Saldırganın Kusuru: Saldırganın kasıtlı mı yoksa ihmali mi hareket ettiği.
- Tarafların Sosyal ve Ekonomik Durumu: Davacının ve davalının sosyal ve ekonomik koşulları.
- Yayın Organının Niteliği: Yayın organının tirajı, erişim alanı ve itibarı.
- Saldırının Davacının Yaşamı Üzerindeki Etkisi: Saldırının davacının itibarını, sosyal ilişkilerini, iş hayatını ve psikolojik durumunu nasıl etkilediği.
- Özür Dilendi Mi? Saldırganın, saldırıdan sonra özür dileyip dilemediği.
- Tekzip Yayınlandı Mı? Yayın organının, gerçeğe aykırı bilgileri düzeltmek amacıyla tekzip yayınlayıp yayınlamadığı.
Önemli Notlar:
- Basın özgürlüğü, Anayasa tarafından güvence altına alınmıştır. Ancak, bu özgürlük sınırsız değildir ve başkalarının haklarına saygı gösterme yükümlülüğünü de içerir.
- Haber verme hakkı da önemli bir haktır. Ancak, haber verme hakkı, kişilik haklarını ihlal etme hakkı vermez.
- Manevi tazminat davası açma süresi, olayın öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl ve her halükarda olayın gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıldır.
- Dava, davalının yerleşim yeri mahkemesinde veya saldırının gerçekleştiği yer mahkemesinde açılabilir.
- Manevi tazminat davası, karmaşık bir hukuki süreç olabilir. Bu nedenle, bir avukattan hukuki yardım almak önemlidir.
- Davacı, saldırıyı ispatlamakla yükümlüdür. Bu, yayınlanan içeriğin bir kopyasını, tanık ifadelerini veya diğer delilleri sunmayı içerebilir.
Bu bilgiler genel nitelikte olup, somut bir hukuki duruma ilişkin tavsiye niteliği taşımamaktadır. Herhangi bir hukuki işlem yapmadan önce bir avukata danışmanız önemlidir.
