Hakaret eylemi hangi durumlarda gerçekleşmiş sayılır? Hakaretin unsurları nelerdir? Sözlü, yazılı veya sosyal medya üzerinden yapılan hakaretlerde manevi tazminat talep edilebilir mi? Bu durumda tazminat miktarı neye göre belirlenir? Hakarete uğrayan kişi, failin kimliğini tespit edememesi durumunda ne yapabilir? Zamanaşımı süresi ne kadardır ve hangi tarihten itibaren başlar? Hakaretin ağırlığı ve mağdurun sosyal konumu tazminat miktarını etkiler mi? Hakaret eylemi aynı zamanda bir suç teşkil eder mi ve ceza davası ile manevi tazminat davası birlikte açılabilir mi? Hakaretin ispatı için hangi deliller kullanılabilir ve bu delillerin geçerliliği mahkeme tarafından nasıl değerlendirilir?
Cevap
Evet, hakaret nedeniyle manevi tazminat davası açılabilir. Türk Borçlar Kanunu’nun 58. maddesi ve ilgili diğer mevzuat hükümleri, kişilik haklarına saldırı teşkil eden hakaret eylemleri nedeniyle manevi tazminat talep etme imkanı tanımaktadır.
Manevi Tazminatın Koşulları ve Hukuki Dayanağı:
- Haksız Fiil: Hakaret, hukuka aykırı bir fiil (haksız fiil) teşkil etmelidir.
- Kişilik Haklarına Saldırı: Hakaret, kişinin şeref ve haysiyetine, itibar ve saygınlığına yönelik bir saldırı olmalıdır.
- Kusur: Hakareti gerçekleştiren kişinin kusurlu (kast veya ihmal) olması gerekir. Yani, hakaret ettiğini bilmeli veya bilmesi gerekirken bilmemesi (ihmal) olmalıdır.
- Nedensellik Bağı: Hakaret eylemi ile mağdurun yaşadığı manevi zarar arasında bir nedensellik bağı bulunmalıdır. Yani, hakaret nedeniyle mağdurun üzüntü, elem, sıkıntı yaşaması veya ruhsal dengesinin bozulması gibi manevi zararlar oluşmalıdır.
- Hukuka Aykırılık: Hakaret eylemi, hukuka uygunluk nedenlerinden birine (örneğin, meşru müdafaa, kanunun emri) dayanmamalıdır.
Hakaret Sayılan Fiiller:
Hakaret, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) tanımlanmıştır (TCK m. 125). Hakaret sayılan fiiller geniş bir yelpazede olabilir. Bunlar şunları içerebilir:
- Sözel Hakaret: Sözlü olarak yapılan aşağılayıcı, küçük düşürücü, onur kırıcı ifadeler.
- Yazılı Hakaret: Yazılı metinler, sosyal medya paylaşımları, mektuplar, e-postalar aracılığıyla yapılan hakaretler.
- Görsel Hakaret: Karikatürler, fotoğraflar, videolar veya diğer görsel materyaller aracılığıyla yapılan hakaretler.
- İşaretle Hakaret: El, kol hareketleri veya diğer vücut diliyle yapılan hakaretler.
- İsnat (İftira): Gerçek olmayan bir suçun isnat edilmesi (TCK m. 267). İsnat, hem ceza hukuku hem de tazminat hukuku açısından önemli sonuçlar doğurur.
Manevi Tazminat Miktarı:
Manevi tazminatın miktarı, somut olayın özelliklerine göre hakim tarafından takdir edilir. Tazminat miktarının belirlenmesinde dikkate alınan faktörler şunlardır:
- Hakaretin ağırlığı ve yaygınlığı
- Hakaretin yapıldığı ortam (örneğin, kamuya açık bir ortamda yapılması tazminatı artırabilir)
- Tarafların sosyal ve ekonomik durumları
- Hakaretin mağdur üzerindeki etkisi (üzüntü, elem, itibar kaybı vb.)
- Hakareti gerçekleştirenin kusurunun derecesi
Dava Süreci:
- Yetkili Mahkeme: Genellikle davalının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Ancak, haksız fiilin işlendiği yer mahkemesi de yetkili olabilir (HMK m. 6, 16).
- Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir.
- Dava Dilekçesi: Dava, usulüne uygun bir dava dilekçesi ile açılır. Dilekçede, hakaret eylemi, deliller ve talep edilen manevi tazminat miktarı belirtilir.
- Deliller: Hakaretin ispatı için her türlü delil kullanılabilir. Tanıklık, yazılı belgeler, ses kayıtları, video kayıtları, sosyal medya paylaşımları gibi deliller sunulabilir.
- Dava Süresi: Dava süresi, mahkemenin iş yüküne, delillerin toplanma sürecine ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir.
Zamanaşımı:
Hakaret nedeniyle manevi tazminat davası açma hakkı, haksız fiilin ve failinin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren 10 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar (TBK m. 72).
Önemli Notlar:
- Hakaret, ifade özgürlüğü ile sınırlandırılması gereken bir konudur. Her eleştiri veya beğenilmeyen söz hakaret olarak değerlendirilmez. Eleştiri sınırları aşılmadığı sürece ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilebilir.
- Hakaret eylemi aynı zamanda suç teşkil edebilir. Bu durumda, hem ceza davası açılabilir hem de manevi tazminat davası açılabilir. Ceza davası, failin cezalandırılmasını amaçlarken, manevi tazminat davası mağdurun yaşadığı manevi zararın giderilmesini amaçlar.
- Manevi tazminat davası, mağdurun şahsına sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Bu nedenle, miras yoluyla intikal etmez. Ancak, dava açıldıktan sonra mağdur vefat ederse, mirasçılar davaya devam edebilirler.
Bu bilgiler genel bir bilgilendirme olup, her somut olayın kendine özgü özellikleri dikkate alınmalıdır. Hukuki danışmanlık almak için bir avukata başvurmanız tavsiye edilir.
