Maddi tazminat davası açmayı düşünüyorum. Ancak hangi mahkemede ve hangi ilde açmam gerektiği konusunda net bir bilgim yok. Davanın konusuna, tarafların ikametgahına ve zararın meydana geldiği yere göre yetkili mahkeme değişiyor mu? Örneğin, bir trafik kazası sonucu oluşan maddi zararım için dava açacaksam, kazanın olduğu yer mi, davalının ikametgahı mı yoksa benim ikametgahım mı önemli? Sözleşmeden kaynaklanan bir maddi tazminat talebim varsa, sözleşmede bir yetki şartı bulunuyorsa bu durum dava açacağım yeri etkiler mi? Bu farklı senaryolar için yetkili mahkemeyi nasıl tespit edebilirim?
Cevap
Maddi tazminat davası açılacak yer, davanın konusuna ve tarafların durumuna göre değişiklik gösterir. Genel olarak aşağıdaki mahkemelerde açılabilir:
1. Genel Yetkili Mahkeme:
- Davalı Gerçek Kişiyse: Davalının yerleşim yeri mahkemesi genel yetkili mahkemedir (Hukuk Muhakemeleri Kanunu – HMK m. 6). Yani, davayı açacak kişi, davalının ikametgah adresinin bulunduğu yerdeki mahkemede dava açmalıdır.
- Davalı Tüzel Kişiyse: Tüzel kişinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesi genel yetkili mahkemesidir (HMK m. 7). Örneğin, davalı bir şirket ise, şirketin kayıtlı merkezinin bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.
2. Özel Yetkili Mahkemeler:
Bazı durumlarda, genel yetkili mahkeme dışında özel yetkili mahkemeler de dava açma imkanı sunar. Bu özel yetki halleri, davanın konusuna göre değişiklik gösterir:
- Haksız Fiilden Doğan Tazminat Davaları: Haksız fiilin işlendiği yer mahkemesi de yetkilidir (HMK m. 16). Örneğin, bir trafik kazası sonucu maddi zarar oluştuysa, kazanın meydana geldiği yer mahkemesinde de dava açılabilir. Bu, davacıya davayı kendi bulunduğu yere daha yakın bir yerde açma imkanı sunar.
- Sözleşmeden Doğan Tazminat Davaları: Sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesi yetkilidir (HMK m. 10). Sözleşmede ifa yeri belirtilmişse, o yer mahkemesi; belirtilmemişse, sözleşmenin niteliğine göre kanun veya teamül gereği ifa yerinin belirlenmesi gerekir.
- Sigorta Sözleşmesinden Doğan Tazminat Davaları: Sigorta şirketine karşı açılacak davalarda, sigortalının veya zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir (Türk Ticaret Kanunu – TTK m. 1489).
- Tüketici Mahkemeleri: Tüketici Kanunu kapsamına giren uyuşmazlıklardan doğan maddi tazminat davaları, tüketicinin yerleşim yeri mahkemesinde de açılabilir (Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun m. 73).
- İş Mahkemeleri: İş sözleşmesinden kaynaklanan maddi tazminat davaları, işçinin işini yaptığı yer mahkemesinde veya işverenin yerleşim yeri mahkemesinde açılabilir (İş Mahkemeleri Kanunu m. 6).
- Kamu Görevlilerinin Eylemlerinden Doğan Tazminat Davaları: Kamu görevlilerinin görevlerini yaparken işledikleri kusurlu fiillerden doğan tazminat davaları, idare aleyhine idari yargıda (İdare Mahkemesi) açılır (2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu). Bu tür davalar, tam yargı davası olarak adlandırılır.
- Boşanma Davasıyla Birlikte Talep Edilen Maddi Tazminat: Boşanma davasıyla birlikte maddi tazminat talebi de varsa, boşanma davasının açıldığı Aile Mahkemesi yetkilidir (Türk Medeni Kanunu – TMK m. 174).
3. Görevli Mahkeme:
Yetkili mahkemenin belirlenmesinin yanı sıra, görevli mahkemenin de doğru tespit edilmesi gerekir. Görevli mahkeme, davanın konusuna ve değerine göre belirlenir:
- Asliye Hukuk Mahkemesi: Genel olarak, özel bir mahkeme belirtilmemişse, maddi tazminat davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir.
- Sulh Hukuk Mahkemesi: Değeri belirli bir miktarın (Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda belirtilen sınırlar) altında olan bazı davalar Sulh Hukuk Mahkemesi’nde görülür. Ancak, maddi tazminat davaları genellikle bu sınırı aşar.
- Aile Mahkemesi: Boşanma davasıyla birlikte talep edilen maddi tazminat davalarında Aile Mahkemesi görevlidir.
- İş Mahkemesi: İş sözleşmesinden kaynaklanan maddi tazminat davalarında İş Mahkemesi görevlidir.
- Tüketici Mahkemesi: Tüketici Kanunu kapsamına giren uyuşmazlıklardan doğan maddi tazminat davalarında Tüketici Mahkemesi görevlidir.
- İdare Mahkemesi: Kamu görevlilerinin eylemlerinden doğan tazminat davalarında İdare Mahkemesi görevlidir.
Önemli Notlar:
- Yetki Sözleşmesi: Taraflar, aralarındaki bir sözleşmeyle yetkili mahkemeyi belirleyebilirler (HMK m. 17). Ancak, bazı durumlarda (örneğin, tüketici davalarında) bu tür yetki sözleşmeleri geçersiz olabilir.
- Yetki İtirazı: Davalı, davanın yetkisiz bir mahkemede açıldığını düşünüyorsa, ilk itiraz olarak yetki itirazında bulunabilir.
- Davanın Açılacağı Yer Konusunda Tereddüt: Davanın hangi mahkemede açılacağı konusunda tereddüt yaşanması halinde, bir avukattan hukuki yardım almak en doğrusudur.
Yukarıdaki bilgiler genel bir rehber niteliğindedir. Her somut olayın kendine özgü özellikleri dikkate alınarak, davanın hangi mahkemede açılması gerektiği konusunda kesin bir sonuca varılabilir.
