Manevi tazminat davası açmayı düşünüyorum. Ancak manevi tazminat miktarının neye göre belirlendiği konusunda kafam çok karışık. Hakim, tazminat miktarını belirlerken hangi somut kriterleri göz önünde bulunduruyor? Örneğin, benim yaşadığım üzüntü, travma ve psikolojik hasarın parasal karşılığı nasıl hesaplanacak? Yargıtay kararlarında bu konuda genel bir çerçeve var mı? Ayrıca, davalı tarafın ekonomik durumu, kusur oranı gibi faktörler de tazminat miktarını etkiler mi? Manevi tazminat miktarının belirlenmesinde emsal kararların rolü nedir ve benim durumuma benzer davalarda ortalama ne kadar tazminata hükmedilmiş? Bu konuda beni aydınlatabilir misiniz?
Cevap
Manevi tazminat miktarının belirlenmesi, Türk Hukuku’nda oldukça karmaşık ve somut olayın özelliklerine göre değişen bir süreçtir. Kesin bir formülü olmamakla birlikte, mahkemeler aşağıdaki faktörleri dikkate alarak bir değerlendirme yaparlar:
1. Zararın Ağırlığı ve Niteliği:
- Zararın Boyutu: Zararın ne kadar derin ve kalıcı olduğu önemlidir. Örneğin, kişilik haklarına saldırı durumunda, saldırının kamuoyu önünde yapılması, uzun sürmesi, hakaretin niteliği gibi unsurlar zararın ağırlığını etkiler.
- Zararın Türü: Manevi zarar, kişinin ruhsal bütünlüğüne, onuruna, şöhretine, özel hayatına, ailevi ilişkilerine, bedensel bütünlüğüne yönelik olabilir. Her bir zarar türü, farklı bir değerlendirme gerektirir. Ölüm veya yaralanma durumlarında, yakınların duyduğu acı ve elem de dikkate alınır.
- Zararın Sürekliliği: Zararın etkilerinin ne kadar sürdüğü, kişinin hayatını ne kadar olumsuz etkilediği de önemlidir. Örneğin, uzun süren bir travma, tazminat miktarını artırabilir.
2. Tarafların Sosyo-Ekonomik Durumu:
- Davacı ve Davalının Ekonomik Gücü: Tarafların ekonomik durumları, tazminat miktarının belirlenmesinde dikkate alınır. Amaç, tazminatın davalı için caydırıcı, davacı için ise bir nebze olsun zararı telafi edici olmasıdır. Zengin bir davalının, daha yüksek bir tazminat ödemesi beklenebilir.
- Tarafların Sosyal Statüsü: Tarafların toplumdaki konumları, meslekleri ve saygınlıkları da tazminat miktarını etkileyebilir. Özellikle kişilik haklarına saldırı davalarında, kişinin toplumdaki itibarı zarar görmüşse, tazminat miktarı artabilir.
3. Kusur Oranı ve Davranış Biçimi:
- Davalının Kusur Derecesi: Zarara neden olan fiilin kasıtlı mı, taksirli mi olduğu önemlidir. Kasıtlı bir fiil, tazminat miktarını artırabilir.
- Davalının Pişmanlığı ve Özrü: Davalının olaydan sonra gösterdiği pişmanlık, özür dilemesi veya zararı gidermeye yönelik çabaları, tazminat miktarını azaltabilir.
- Davacının Davranışları: Davacının da zararın oluşmasında veya artmasında bir katkısı varsa (örneğin, provokasyon), bu durum tazminat miktarını etkileyebilir.
4. Olayın Özellikleri:
- Olayın Basında Yer Alması: Eğer olay basında geniş yankı uyandırmışsa ve davacının itibarını zedelemişse, tazminat miktarı artabilir.
- Olayın Meydana Geldiği Yer ve Zaman: Olayın meydana geldiği yer (örneğin, halka açık bir yer) ve zaman (örneğin, yoğun bir zamanda) da tazminat miktarını etkileyebilir.
- Zararın Telafisi İçin Yapılan Giderler: Davacının, manevi zararın etkilerini azaltmak için yaptığı tedavi, danışmanlık gibi giderler de tazminat miktarının belirlenmesinde dikkate alınır.
5. Hâkimin Takdiri:
- Hakkaniyet İlkesi: Hâkim, yukarıdaki tüm faktörleri dikkate alarak, hakkaniyet ilkesine uygun bir tazminat miktarı belirler. Bu ilke, her somut olayın özelliklerini dikkate alarak, adil ve dengeli bir sonuca ulaşmayı amaçlar.
- Yargıtay İçtihatları: Hâkim, benzer olaylarda Yargıtay’ın verdiği kararları da göz önünde bulundurur. Yargıtay içtihatları, tazminat miktarlarının belirlenmesinde bir rehber niteliği taşır.
Özetle, manevi tazminat miktarı belirlenirken, zararın ağırlığı, tarafların sosyo-ekonomik durumu, kusur oranı, olayın özellikleri ve hâkimin takdiri gibi birçok faktör bir arada değerlendirilir. Bu değerlendirme sonucunda, hakkaniyete uygun ve adil bir tazminat miktarı belirlenmeye çalışılır.
