Mobbinge maruz kaldım ve bu durum psikolojimi derinden etkiledi. İş yerindeki bu sistematik baskı, aşağılama ve dışlama beni artık dayanılmaz bir noktaya getirdi. Bu yaşadıklarım nedeniyle manevi olarak büyük bir çöküntü içindeyim ve bu durumun sorumlularından hesap sormak istiyorum.
Bu durumda, mobbinge uğramış bir çalışan olarak, iş yerinde maruz kaldığım bu davranışlar nedeniyle manevi tazminat davası açabilir miyim? Eğer açabilirsem, bu davanın yasal dayanakları nelerdir ve nelere dikkat etmeliyim? Ayrıca, bu davayı açabilmek için hangi delilleri toplamam gerekir ve dava süreci nasıl işler? Manevi tazminat miktarı neye göre belirlenir ve bu konuda emsal kararlar var mıdır?
Cevap
Evet, mobbing (işyerinde psikolojik taciz) nedeniyle manevi tazminat davası açılabilir.
Hukuki Dayanaklar:
- Türk Borçlar Kanunu (TBK): TBK’nın 49. maddesi, kişilik haklarına saldırı halinde manevi tazminat talep etme hakkını düzenler. Mobbing, çalışanın kişilik haklarına (özellikle onur, şeref, saygınlık, psikolojik sağlık gibi) yönelik sistematik ve sürekli bir saldırı niteliğinde olduğundan, bu maddeye dayanarak manevi tazminat talep edilebilir.
- İş Kanunu: İş Kanunu’nda doğrudan mobbing tanımı olmasa da, işverenin çalışanları gözetme borcu (İş Kanunu m. 417), eşit davranma ilkesi (İş Kanunu m. 5) ve çalışma koşulları düzenlemeleri mobbingin önlenmesi ve tazmini için zemin oluşturur. İşverenin bu yükümlülükleri ihlal etmesi durumunda, mobbing mağduru çalışan manevi tazminat talep edebilir.
- Anayasa: Anayasa’nın 17. maddesi, herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğunu belirtir. Mobbing, bu hakkı ihlal ettiği için Anayasa’ya da dayanılabilir.
Manevi Tazminatın Koşulları:
Bir mobbing davasında manevi tazminat alabilmek için şu koşulların sağlanması gerekir:
- Mobbingin Varlığı: Davacının, sistematik ve sürekli bir şekilde psikolojik tacize maruz kaldığını ispatlaması gerekir. Tekrarlanan küçük olaylar tek başına mobbing oluşturmayabilir, ancak bir araya geldiğinde sistematik bir davranış örüntüsü oluşturuyorsa mobbing olarak değerlendirilebilir.
- Kişilik Haklarına Saldırı: Mobbing eylemlerinin, çalışanın onur, şeref, saygınlık, psikolojik sağlık gibi kişilik haklarını ihlal etmesi gerekir. Bu ihlal, çalışanın iş performansı, sosyal ilişkileri, özgüveni, ruh sağlığı gibi alanlarda olumsuz etkilere yol açmalıdır.
- Kusur: İşverenin veya diğer çalışanların mobbing eylemlerinde kusurlu olması gerekir. İşverenin, mobbingi önleme veya engelleme konusunda gerekli özeni göstermemesi de kusur olarak kabul edilebilir.
- Nedensellik Bağı: Mobbing eylemleri ile çalışanın yaşadığı manevi zarar arasında nedensellik bağı bulunmalıdır. Yani, çalışanın yaşadığı psikolojik rahatsızlıkların, mobbing eylemlerinden kaynaklandığı ispatlanmalıdır.
- Zarar: Manevi tazminatın amacı, çekilen acı ve ızdırabı bir nebze olsun hafifletmektir. Bu nedenle, mobbing mağdurunun yaşadığı psikolojik sıkıntıları, üzüntüyü, travmayı ve diğer manevi zararları ispatlaması gerekir.
İspat Yükü:
Mobbing davasında ispat yükü davacıdadır. Davacı, mobbing eylemlerini, bu eylemlerin kişilik haklarını ihlal ettiğini, kusuru ve nedensellik bağını ispatlamakla yükümlüdür.
İspat Araçları:
Mobbingin ispatı genellikle zordur, çünkü mobbing genellikle gizli kapaklı yapılan eylemlerdir. Ancak, şu deliller kullanılabilir:
- Tanık Beyanları: Mobbinge tanık olan diğer çalışanların, müşterilerin veya üçüncü kişilerin ifadeleri.
- Yazışmalar: E-postalar, mesajlar, notlar, tutanaklar gibi yazılı belgeler.
- Sağlık Raporları: Psikolog veya psikiyatrist raporları, tedavi kayıtları, ilaç reçeteleri.
- Ses ve Görüntü Kayıtları: Yargıtay kararları, delil niteliğinde kabul edilebilmesi için belirli şartların sağlanması gerektiğini belirtir (örn. hukuka uygun olarak elde edilmiş olmalı).
- İşyeri Belgeleri: Performans değerlendirme raporları, disiplin cezaları, görev değişiklikleri gibi belgeler.
Dava Süreci:
- Dava Açma: Mobbing mağduru çalışan, iş mahkemesinde manevi tazminat davası açar.
- Delillerin Sunulması: Davacı ve davalı, iddialarını destekleyen delilleri mahkemeye sunar.
- Tanıkların Dinlenmesi: Mahkeme, tanıkları dinleyebilir.
- Bilirkişi İncelemesi: Gerekli görülürse, mahkeme psikolog veya psikiyatrist bilirkişi atayabilir.
- Karar: Mahkeme, delilleri değerlendirerek karar verir.
Tazminat Miktarı:
Manevi tazminat miktarı, somut olayın özelliklerine göre değişir. Mahkeme, şu faktörleri dikkate alır:
- Mobbingin süresi ve şiddeti
- Mobbingin çalışanın üzerindeki etkileri (psikolojik sağlık sorunları, iş kaybı, sosyal ilişkilerde bozulma vb.)
- Tarafların ekonomik ve sosyal durumu
- Kusur oranı
- Hakkaniyet ilkesi
Zamanaşımı:
Mobbing nedeniyle manevi tazminat davası açma süresi, olayın öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl ve her halükarda olayın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıldır (TBK m. 72). Ancak, iş ilişkisi devam ederken mobbing eylemleri devam ediyorsa, zamanaşımı süresi iş ilişkisinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
Önemli Not:
Bu bilgiler genel nitelikte olup, somut olayın özelliklerine göre farklılık gösterebilir. Bu nedenle, bir avukata danışmanız ve hukuki yardım almanız önemlidir.
