Bir kaza geçirdim ve yaralandım. Maddi ve manevi zararım var. Tazminat davası açmayı düşünüyorum ama tazminat miktarının neye göre belirlendiğini bilmiyorum. Tazminat miktarını belirleyen faktörler nelerdir? Bu faktörler, özellikle benim durumumda nasıl değerlendirilir? Sigorta şirketleri tazminat miktarını belirlerken nelere dikkat eder? Tazminat davası açarken hangi belgeleri hazırlamam gerekiyor ve bu belgeler tazminat miktarını nasıl etkiler? Ayrıca, benzer davalarda verilen tazminat miktarlarına nasıl ulaşabilirim?
Cevap
Tazminat miktarının belirlenmesi, somut olayın özelliklerine ve zararın niteliğine göre değişen karmaşık bir süreçtir. Türk Hukuku’nda tazminatın amacı, zarar görenin zararını gidermek, yani onu zarardan önceki haline mümkün olduğunca getirmektir. Tazminat miktarı belirlenirken dikkate alınan başlıca unsurlar şunlardır:
1. Zararın Türü ve Kapsamı:
Maddi Zarar: Maddi zarar, bir kimsenin malvarlığında meydana gelen azalmadır. Maddi tazminat hesaplanırken şu hususlar dikkate alınır:
- Fiili Zarar (Doğrudan Zarar): Zarar görenin malvarlığında meydana gelen somut azalmadır. Örneğin, kaza sonucu hasar gören aracın tamir masrafları, tedavi giderleri, iş göremezlik nedeniyle gelir kaybı fiili zarardır.
- Yoksun Kalınan Kar (Dolaylı Zarar): Zarar verici olay olmasaydı, zarar görenin elde edebileceği muhtemel kazançtır. Örneğin, taksi şoförünün kaza nedeniyle çalışamaması sonucu elde edemediği kazanç yoksun kalınan kardır.
- Gelecekteki Zararlar: Gelecekte ortaya çıkması muhtemel zararlar da tazminata dahil edilebilir. Örneğin, sürekli sakatlık nedeniyle ileride yapılacak tedavi masrafları, iş gücü kaybı nedeniyle gelecekteki gelir kaybı gibi.
- Manevi Zarar: Manevi zarar, bir kimsenin şeref ve haysiyetine, ruhsal bütünlüğüne, bedensel bütünlüğüne, özel yaşamına yapılan saldırılar sonucu duyduğu elem, üzüntü, acı gibi manevi değerlerdeki eksilmedir. Manevi tazminat, zarar görenin çektiği acıyı bir nebze olsun hafifletmeyi ve zarar vereni cezalandırmayı amaçlar. Manevi tazminat miktarı belirlenirken şu hususlar dikkate alınır:
- Zararın ağırlığı ve derinliği
- Zarar görenin sosyal ve ekonomik durumu
- Zarar verenin kusurunun derecesi
- Olayın kamuoyundaki yankısı
- Hakkaniyet ilkesi
2. Kusur Oranı:
- Tam Kusur: Zarar verenin tamamen kusurlu olması durumunda, zarar görenin tüm zararı karşılanır.
- Kısmi Kusur: Hem zarar verenin hem de zarar görenin kusuru varsa, tazminat miktarı kusur oranlarına göre belirlenir. Zarar görenin kusuru, tazminattan indirim sebebi olabilir. Örneğin, trafik kazasında emniyet kemeri takmayan yolcunun kusuru, tazminat miktarını etkileyebilir.
- Kusursuz Sorumluluk: Bazı durumlarda, kişi kusuru olmasa bile, kanun gereği zarardan sorumlu tutulabilir. Örneğin, motorlu araç işleteninin kusursuz sorumluluğu, tehlikeli madde işleteninin sorumluluğu gibi. Bu durumlarda da tazminat miktarı, zararın kapsamı ve diğer ilgili faktörler dikkate alınarak belirlenir.
3. İndirim Sebepleri:
Tazminat miktarının belirlenmesinde dikkate alınabilecek bazı indirim sebepleri şunlardır:
- Hakkaniyet İndirimi (MK m. 4): Hakim, özel durumları dikkate alarak, tazminat miktarında hakkaniyete uygun bir indirim yapabilir. Örneğin, zarar verenin ekonomik durumunun çok kötü olması, zarar görenin zararına rıza göstermesi gibi hallerde hakkaniyet indirimi uygulanabilir.
- Zamanaşımı: Tazminat talebi, kanunda öngörülen zamanaşımı süreleri içinde yapılmazsa, zamanaşımına uğrar ve tazminat talep etme hakkı ortadan kalkar.
- Zarar Görenin Zararı Artırması veya Önlememesi: Zarar gören, zararın artmasına sebep olmuş veya zararı önlemek için gerekli önlemleri almamışsa, tazminat miktarından indirim yapılabilir.
4. Hesaplama Yöntemleri:
- Aktüeryal Hesaplama: Özellikle sürekli sakatlık, ölüm gibi durumlarda, gelecekteki gelir kayıplarını hesaplamak için aktüeryal hesaplama yöntemleri kullanılır. Bu hesaplamalarda, zarar görenin yaşı, mesleği, gelir düzeyi, yaşam beklentisi gibi faktörler dikkate alınır.
- Piyasa Araştırması: Hasar gören eşyanın değerini belirlemek için piyasa araştırması yapılabilir. Örneğin, kaza sonucu pert olan aracın piyasa değeri, benzer araçların satış fiyatları araştırılarak belirlenir.
- Bilirkişi Raporu: Uzmanlık gerektiren konularda, bilirkişi raporu alınarak zararın tespiti ve tazminat miktarının belirlenmesi sağlanabilir. Örneğin, tıbbi bilirkişi raporu, yaralanmanın derecesini, tedavi süresini, kalıcı sakatlık olup olmadığını belirler.
5. Yargıtay İçtihatları:
Yargıtay’ın benzer konulardaki kararları, tazminat miktarının belirlenmesinde önemli bir rehberdir. Yargıtay, tazminat miktarının belirlenmesinde, hakkaniyet, orantılılık ve denge ilkelerine dikkat edilmesini önemser.
Sonuç olarak, tazminat miktarının belirlenmesi, her somut olayda farklılık gösteren ve birden çok faktörün dikkate alınmasını gerektiren karmaşık bir süreçtir. Bu süreçte, alanında uzman bir avukattan hukuki yardım almak, hak kaybına uğramamak için önemlidir.
