Kıdem tazminatına hak kazandım, ancak işverenim ödemeyi geciktiriyor. Kıdem tazminatının yasal olarak hangi durumlarda ve ne kadar süre içinde ödenmesi gerekiyor? İşten ayrılmamın üzerinden ne kadar süre geçerse, yasal olarak haklarım ihlal edilmiş sayılır? Ödeme gecikirse ne gibi yasal yollara başvurabilirim ve bu süreçte dikkat etmem gerekenler nelerdir? Kıdem tazminatının ödenme zamanlamasıyla ilgili kanuni düzenlemeler ve emsal kararlar nelerdir?
Cevap
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin belirli nedenlerle sona ermesi halinde, işçinin çalıştığı süreye göre hesaplanan ve ödenmesi gereken bir tazminattır. Kıdem tazminatına hak kazanma şartları ve ödeme zamanı İş Kanunu ve ilgili mevzuatla düzenlenmiştir.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları ve İş Sözleşmesinin Sona Erme Nedenleri:
İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için en az bir yıl aynı işverene bağlı olarak çalışmış olması gerekmektedir. Bu bir yıllık süre, deneme süresi de dahil olmak üzere işçinin fiilen çalıştığı süreyi kapsar. Ayrıca, iş sözleşmesinin aşağıda belirtilen nedenlerden biriyle sona ermesi gerekmektedir:
- İşveren Tarafından Haklı Neden Olmaksızın Fesih: İşveren, işçinin İş Kanunu’nda belirtilen haklı bir nedeni olmaksızın iş sözleşmesini feshederse, işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
- İşçi Tarafından Haklı Nedenle Fesih: İşçi, İş Kanunu’nda belirtilen haklı nedenlerle (örneğin, işverenin iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmaması, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlar) iş sözleşmesini feshederse, kıdem tazminatına hak kazanır.
- Askerlik Nedeniyle Fesih: İşçi, askerlik hizmetini yerine getirmek amacıyla iş sözleşmesini feshederse, kıdem tazminatına hak kazanır.
- Emeklilik Nedeniyle Fesih: İşçi, emeklilik hakkını elde etmesi nedeniyle iş sözleşmesini feshederse, kıdem tazminatına hak kazanır. Ayrıca, yaş dışında emeklilik şartlarını (örneğin, belirli bir sigortalılık süresi ve prim gün sayısı) tamamlayan işçi de iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatı alabilir.
- Kadın İşçinin Evlenmesi Nedeniyle Fesih: Kadın işçi, evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde iş sözleşmesini feshederse, kıdem tazminatına hak kazanır.
- İşçinin Ölümü: İşçinin vefatı halinde, kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir.
- İşyerinin Devri veya Birleşmesi: İşyerinin devri veya birleşmesi durumunda, iş sözleşmesi kendiliğinden sona ermez. Ancak, devir veya birleşme nedeniyle çalışma koşullarında esaslı değişiklik olması ve işçinin bu değişikliği kabul etmemesi halinde, işçi haklı nedenle iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilir.
- Sağlık Nedenleri: İşçinin sağlık sorunları nedeniyle iş sözleşmesini feshetmesi durumunda (İş Kanunu madde 24/I uyarınca) kıdem tazminatına hak kazanılabilir. Aynı şekilde, işverenin işçinin sağlığı ile ilgili haklı nedenlerle iş sözleşmesini feshetmesi durumunda da işçi kıdem tazminatı alabilir.
Kıdem Tazminatı Ödeme Zamanı:
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin yukarıda belirtilen nedenlerden biriyle sona erdiği tarihte muaccel hale gelir. Yani, işverenin kıdem tazminatını ödeme yükümlülüğü bu tarihte başlar.
- Ödeme Süresi: İş Kanunu’nda kıdem tazminatının ödenmesi için kesin bir süre belirtilmemiştir. Ancak, Yargıtay kararlarına göre, işverenin kıdem tazminatını makul bir sürede ödemesi gerekmektedir. Makul süre, işin niteliği, işverenin mali durumu ve diğer faktörlere göre değişebilir. Genel olarak, 1-2 ay içinde ödeme yapılması makul olarak kabul edilebilir.
- Gecikme Faizi: İşveren, kıdem tazminatını zamanında ödemezse, gecikme faizi ödemekle yükümlüdür. Kıdem tazminatına uygulanacak faiz, en yüksek banka mevduat faizidir. Faiz, kıdem tazminatının muaccel olduğu tarihten (iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten) itibaren işlemeye başlar.
- Taksitlendirme: İşveren, kıdem tazminatını tek seferde ödemek yerine taksitler halinde ödemek isteyebilir. Ancak, işçinin taksitlendirmeyi kabul etme zorunluluğu yoktur. İşçi taksitlendirmeyi kabul ederse, taksitlerin zamanında ödenmesi gerekir. Aksi takdirde, işçi alacak davası açabilir.
Ödeme Şekli:
Kıdem tazminatı genellikle nakit olarak ödenir. Ancak, işçi ve işveren anlaşarak kıdem tazminatının ayni olarak (örneğin, taşınmaz devri, araç devri) ödenmesine karar verebilirler.
Kıdem Tazminatı Hesaplaması:
Kıdem tazminatı, işçinin son brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Brüt ücret, işçinin eline geçen net ücretin yanı sıra, vergi, sigorta primi, sosyal yardım vb. kesintileri de içeren toplam ücrettir. Kıdem tazminatı hesaplanırken, işçinin çalıştığı her tam yıl için bir brüt aylık ücreti tutarında tazminat ödenir. Bir yıldan artan süreler için ise, orantılı olarak ödeme yapılır.
Önemli Notlar:
- Kıdem tazminatı, işçinin en temel haklarından biridir. İşveren, kıdem tazminatını ödemekten kaçınamaz.
- İşçi, kıdem tazminatına hak kazandığı halde ödeme alamıyorsa, arabuluculuk yoluna başvurabilir veya iş mahkemesinde dava açabilir.
- Kıdem tazminatı ile ilgili uyuşmazlıklarda, bir avukattan hukuki yardım almak faydalı olabilir.
Bu bilgiler genel bir bilgilendirme olup, somut olaylara göre farklılık gösterebilir. Bu nedenle, kendi durumunuzla ilgili olarak bir hukuk uzmanına danışmanız önemlidir.
