Kıdem tazminatı fonu nedir, bu fonun amacı ve işleyişi nasıldır? Bu fon, mevcut kıdem tazminatı sisteminden nasıl farklılık gösterir ve çalışanlar ile işverenler için ne gibi değişiklikler getirebilir? Fonun finansmanı nasıl sağlanacak ve kıdem tazminatına hak kazanma koşulları neler olacak? Ayrıca, fonun olası avantajları ve dezavantajları nelerdir?
Cevap
Kıdem Tazminatı Fonu, işçilerin iş sözleşmelerinin belirli nedenlerle sona ermesi halinde hak ettikleri kıdem tazminatını güvence altına almak amacıyla oluşturulan, devlet güvencesi altında bulunan bir fondur. Mevcut sistemde kıdem tazminatı, işveren tarafından doğrudan işçiye ödenirken, Kıdem Tazminatı Fonu ile bu sorumluluk fona devredilir.
Fona Katılım ve Kaynakları:
- İşveren Katkısı: İşverenler, her ay işçinin brüt ücreti üzerinden belirli bir oranda fona katkı payı öderler. Bu oran, kurulacak olan fonun mali yapısına ve aktüeryal hesaplamalarına göre belirlenir. Mevcut taslaklarda, bu oranın %8.33 olan mevcut kıdem tazminatı oranından daha düşük olabileceği belirtilmektedir.
- Devlet Katkısı: Fonun başlangıç sermayesinin oluşturulması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla devlet katkısı öngörülmektedir. Bu katkının miktarı ve süresi, yasal düzenlemelerle belirlenir.
- Fonun Gelirleri: Fon, sahip olduğu varlıkları değerlendirerek (yatırım yaparak) gelir elde eder. Bu gelirler de fonun büyümesine ve işçilere daha iyi şartlarda kıdem tazminatı ödenmesine katkıda bulunur.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları:
Kıdem Tazminatı Fonu’ndan kıdem tazminatı alabilmek için, mevcut yasada yer alan kıdem tazminatına hak kazanma şartlarının korunması beklenmektedir. Bu şartlar genel olarak şunlardır:
- En Az Bir Yıl Çalışma Süresi: İşçinin aynı işveren nezdinde en az bir yıl çalışmış olması gerekmektedir.
- İş Sözleşmesinin Haklı Nedenlerle Feshi: İş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle (örneğin, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı, ücretlerin ödenmemesi vb.) feshedilmesi.
- İşveren Tarafından Haksız Nedenlerle Fesih: İş sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın feshedilmesi.
- Askerlik Nedeniyle Fesih: İşçinin askerlik görevi nedeniyle iş sözleşmesini feshetmesi.
- Emeklilik Nedeniyle Fesih: İşçinin emekliliğe hak kazanması ve bu nedenle iş sözleşmesini feshetmesi.
- Kadın İşçinin Evlenmesi Nedeniyle Fesih: Kadın işçinin evlendikten sonraki bir yıl içinde iş sözleşmesini feshetmesi.
- İşçinin Ölümü: İşçinin ölümü halinde kıdem tazminatı, yasal mirasçılarına ödenir.
Fondan Kıdem Tazminatı Ödenmesi:
- İş sözleşmesinin yukarıda belirtilen nedenlerle sona ermesi halinde, işçi veya mirasçıları, Kıdem Tazminatı Fonu’na başvurarak kıdem tazminatının ödenmesini talep eder.
- Fon, başvuruyu değerlendirerek gerekli şartların sağlandığını tespit etmesi halinde, kıdem tazminatını işçiye veya mirasçılarına öder.
- Ödeme miktarı, işçinin son brüt ücreti ve çalışma süresi dikkate alınarak hesaplanır. Mevcut sistemde olduğu gibi, her bir tam yıl için 30 günlük ücret ödenir.
- Fonun mali yapısına ve birikimlerine göre, kıdem tazminatı ödemelerinde belirli bir tavan uygulanabilir.
Kıdem Tazminatı Fonu’nun Amaçları:
- Kıdem Tazminatının Güvence Altına Alınması: İşverenlerin iflası veya ödeme güçlüğü yaşaması durumunda dahi, işçilerin kıdem tazminatlarını alabilmelerinin sağlanması.
- İşgücü Piyasasının Esnekleştirilmesi: Kıdem tazminatı yükünün işverenler üzerindeki etkisinin azaltılarak, işe alım ve çıkarma süreçlerinin kolaylaştırılması.
- Tasarrufların Artırılması: Fona yapılan katkıların, ülke ekonomisine kazandırılması ve yatırımların desteklenmesi.
- Kayıt Dışı İstihdamın Azaltılması: Kayıt dışı çalışan işçilerin kıdem tazminatı hakkından mahrum kalmasının önlenmesi.
- Adaletli Bir Sistem Oluşturulması: Tüm çalışanların, kıdem tazminatı hakkından eşit şekilde yararlanabilmesinin sağlanması.
Önemli Not: Kıdem Tazminatı Fonu, henüz yasal düzenlemesi tamamlanmamış bir konudur. Yukarıda verilen bilgiler, mevcut taslaklar ve tartışmalar ışığında derlenmiştir. Fonun nihai yapısı ve işleyişi, yasal düzenlemelerle netleşecektir.
