Kıdem tazminatı hesaplaması nasıl yapılır?

Kıdem tazminatı, iş sözleşmesi belirli şartlar altında sona eren işçiye, çalıştığı süre boyunca gösterdiği emeğin karşılığı olarak ödenen bir ücrettir. Peki, kıdem tazminatına hak kazanmak için hangi şartlar gereklidir? Kıdem tazminatına esas ücret nasıl belirlenir? İhbar tazminatı ile arasındaki farklar nelerdir? Kıdem tazminatı tavanı 2024 yılı için ne kadar olarak belirlenmiştir? Kıdem tazminatı hesaplanırken hangi kesintiler yapılır ve bu kesintiler nelerdir? Hesaplama örneği ile birlikte, kıdem tazminatı alacağınızı en doğru şekilde nasıl hesaplayabilirsiniz?

Cevap

Kıdem tazminatı hesaplaması yapılırken aşağıdaki adımlar izlenir:

1. Kıdeme Esas Sürenin Belirlenmesi:

• İşe Giriş Tarihi: Çalışanın işe başladığı tarih esas alınır.
• İşten Çıkış Tarihi: Çalışanın işten ayrıldığı veya çıkarıldığı tarih esas alınır.
• Hesaplama: İşe giriş tarihi ile işten çıkış tarihi arasındaki tam yıllar kıdem süresini belirler. Küsurlu aylar da dikkate alınır.
• Süre Şartı: Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için en az 1 yıl çalışmış olmak gerekir. Bir yıldan az çalışanlar kıdem tazminatına hak kazanamazlar.

2. Brüt Ücretin Belirlenmesi:

• Son Brüt Ücret: Kıdem tazminatı hesaplamasında esas alınacak ücret, çalışanın işten ayrıldığı tarihteki son brüt ücretidir.
• Ücrete Dahil Edilenler:
  • Temel maaş
  • Yemek yardımı (nakdi olarak ödeniyorsa)
  • Yol yardımı (nakdi olarak ödeniyorsa)
  • Devamlılık gösteren primler (performans, satış vb.)
  • İkramiyeler (bir yılda birden fazla ödenenler)
  • Sosyal yardımlar (aile yardımı, çocuk yardımı vb.)
  • Sağlık sigortası primi (işveren tarafından ödenen kısım)
  • Giyecek yardımı (nakdi olarak ödeniyorsa)
  • Yakacak yardımı (nakdi olarak ödeniyorsa)
  • Konut yardımı (nakdi olarak ödeniyorsa)
  • Eğitim yardımı (nakdi olarak ödeniyorsa)
  • Fazla mesai ücretleri (devamlılık arz ediyorsa ve ücretin içinde gösteriliyorsa)
  • Diğer süreklilik arz eden ödemeler
• Ücrete Dahil Edilmeyenler:
  • Yemek yardımı (yemek çeki veya kartı ile ödeniyorsa)
  • Yol yardımı (servis imkanı sağlanıyorsa)
  • Arızi (düzensiz) primler
  • Bayram harçlıkları
  • Evlenme yardımı
  • Doğum yardımı
  • Vefat yardımı
  • İzin parası
  • Seyahat harcırahı
  • Demirbaş zimmeti karşılığı yapılan ödemeler
  • İş arama izni ücreti
  • Yıllık izin ücreti
  • Diğer arızi nitelikteki ödemeler

3. Kıdem Tazminatı Tavanı:

• Güncel Tavan Ücreti: Kıdem tazminatı, her yılın Ocak ve Temmuz aylarında değişen bir tavan ücreti ile sınırlıdır. Çalışanın brüt ücreti bu tavanı aşsa bile, hesaplama tavan ücreti üzerinden yapılır. İlgili yılın tavan ücreti Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından ilan edilir.

4. Kıdem Tazminatı Hesabı:

• Hesaplama Formülü: Kıdem Tazminatı = Kıdeme Esas Süre (Yıl) x Son Brüt Ücret (Tavanı Aşmamak Kaydıyla)
• Örnek:
  • İşe Giriş Tarihi: 01.01.2018
  • İşten Çıkış Tarihi: 01.01.2023
  • Kıdem Süresi: 5 yıl
  • Son Brüt Ücret: 25.000 TL
  • Kıdem Tazminatı Tavanı (örnek): 20.000 TL
  • Kıdem Tazminatı = 5 yıl x 20.000 TL (Tavan Ücreti) = 100.000 TL

5. Kesintiler:

• Sadece Damga Vergisi: Kıdem tazminatından yalnızca damga vergisi kesilir. Gelir vergisi ve SGK primi kesintisi yapılmaz.

Önemli Notlar:

• Haklı Nedenle Fesih: İşveren tarafından haklı bir nedenle işten çıkarılan çalışan, kıdem tazminatına hak kazanamaz. Çalışan tarafından haklı bir nedenle iş sözleşmesi feshedilirse, kıdem tazminatına hak kazanılır.
• Askerlik, Evlilik, Emeklilik: Askerlik görevi, evlilik (kadın çalışanlar için) veya emeklilik nedeniyle işten ayrılan çalışanlar da kıdem tazminatına hak kazanırlar.
• İhbar Süresi: İşten ayrılmadan önce ihbar süresine uyulması gerekir. İhbar süresine uyulmaması durumunda ihbar tazminatı ödenmesi gerekebilir.
• Toplu İş Sözleşmesi: Toplu iş sözleşmeleri (TİS) ile kıdem tazminatı hesaplamasına ilişkin daha avantajlı hükümler getirilebilir.
• Arabuluculuk ve Dava: Kıdem tazminatı konusunda anlaşmazlık yaşanması halinde arabuluculuğa başvurulabilir veya dava açılabilir.
• Yasal Düzenlemeler: Kıdem tazminatına ilişkin yasal düzenlemeler zaman zaman değişebilir. Bu nedenle güncel mevzuatı takip etmek önemlidir. 4857 sayılı İş Kanunu kıdem tazminatı ile ilgili temel hükümleri içerir.